Ενώ για τους μεγάλους ατομικιστές φιλοσόφους του 19ου αιώνα, για έναν λόρδο Άκτον ή για έναν Γιάκομπ Μπούρκχαρντ, μέχρι και για σύγχρονους σοσιαλιστές, όπως ο Μπέρτραντ Ράσελ, που κληρονόμησαν τη φιλελεύθερη παράδοση, η ίδια η εξουσία φάνταζε ανέκαθεν σαν το χειρότερο κακό, για τον άτεγκτο κολλεκτιβιστή είναι ένα στόχος καθ'εαυτόν. Δεν είναι μόνο, όπως τόσο καλά έχει περιγράψει ο Ράσελ, ότι η ίδια η επιθυμία οργάνωσης της κοινωνικής ζωής σύμφωνα με ένα ενιαίο σχέδιο πηγάζει από μια επιθυμία για εξουσία. Είναι ακόμα περισσότερο οι συνέπειες του γεγονότος ότι, προκειμένου να πετύχουν τον σκοπό τους, οι κολλεκτιβιστές πρέπει να δημιουργήσουν εξουσία - εξουσία πάνω σε ανθρώπους που χειραγωγούνται από άλλους ανθρώπους - ενός μεγέθους ανήκουστου μέχρι πρότινος, και ότι η επιτυχία τους θα εξαρτηθεί από τον βαθμό στον οποίο θα αποκτήσουν μια τέτοια εξουσία.

Αυτό παραμένει αλήθεια έστω κι αν πολλοί φιλελεύθεροι σοσιαλιστές* καθοδηγούνται στις επιδιώξεις τους από την τραγική αυταπάτη ότι, στερώντας τους μεμονωμένους ιδιώτες από την εξουσία που κατέχουν σε ένα ατομικιστικό σύστημα, και μεταβιβάζοντας αυτήν την εξουσία στην κοινωνία, μπορούν έτσι να εξαλείψουν την εξουσία. Αυτό που παραβλέπουν όλοι όσοι υποστηρίζουν το παραπάνω επιχείρημα είναι ότι, συγκεντρώνοντας την εξουσία έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην υπηρεσία ενός μόνο σχεδίου, αυτή δεν μεταβιβάζεται απλώς, αλλά ενισχύεται απεριόριστα· ότι ενοποιώντας στα χέρια κάποιου ενιαίου σώματος μια εξουσία που μέχρι πρότινος ασκούνταν ανεξάρτητα από πολλούς, δημιουργείται μια ποσότητα εξουσίας απείρως μεγαλύτερη από οποιαδήποτε υπήρχε πριν, με τόσο μεγαλύτερη εμβέλεια ώστε να γίνεται σχεδόν διαφορετική κατά τη φύση της. Είναι ολότελα εσφαλμένο αυτό που υποστηρίζεται μερικές φορές, ότι η μεγάλη εξουσία που ασκείται από μια κεντρική επιτροπή σχεδιασμού "δεν θα ήταν μεγαλύτερη από την εξουσία που ασκείται από ιδιωτικές επιτροπές διευθυντών". Σε μια ανταγωνιστική κοινωνία δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να ασκεί ένα κλάσμα της εξουσίας που θα κατείχε μια σοσιαλιστική επιτροπή σχεδιασμού, και αν κανένας δεν μπορεί συνειδητά να χρησιμοποιήσει την εξουσία, συνιστά λεκτική κατάχρηση να ισχυρίζεται κανείς ότι την κατέχουν όλοι οι καπιταλιστές μαζί. Συνιστά απλό παιχνίδι με τις λέξεις να μιλάμε για την "εξουσία που ασκείται από ιδιωτικές επιτροπές διευθυντών" καθώς αυτές δεν συνδυάζονται σε συντονισμένη δράση - η οποία θα σήμαινε, βεβαίως, το τέλος του ανταγωνισμού και τη δημιουργία μιας σχεδιασμένης οικονομίας. Ο διαχωρισμός ή η αποκέντρωση της εξουσίας σημαίνει αναγκαστικά μείωση της απόλυτης ποσότητας εξουσίας, και το ανταγωνιστικό σύστημα είναι το μόνο σύστημα το οποίο έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί μέσω αποκέντρωσης την εξουσία που ασκείται από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Φρίντριχ Άουγκουστ φον Χάγιεκ, Ο Δρόμος Προς Τη Δουλεία

---

* ο όρος χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις δηλώσεις τους. Ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται στο συγκεκριμένο βιβλίο ότι είναι οξύμωρος. Από τα συμφραζόμενα του κεφαλαίου μπορούμε να θεωρήσουμε ότι εννοεί τους σοσιαλιστές που δεν είναι διατεθειμένοι να ασκήσουν βία ή να καταργήσουν τη δημοκρατία προς όφελος ενός κεντρικού σχεδιασμού, πράγμα το οποίο αναιρεί στην πράξη τον σοσιαλισμό και εναπομένει σε εκείνους τους σοσιαλιστές που είναι διατεθειμένοι να τα κάνουν όλα αυτά, να αναλάβουν δράση αντικαθιστώντας τους "φιλελεύθερους" (ήπιους) σοσιαλιστές.

Η προσκόλληση του Χάγιεκ στη δημοκρατία δεν έχει σοβαρό ιδεολογικό πρόσημο. Αλλού στο βιβλίο ισχυρίζεται ότι δεν πρέπει να φετιχοποιούμε τη δημοκρατία, ότι η νέα γενιά μιλάει πολύ για τη δημοκρατία αλλά δεν καταλαβαίνει τις "αξίες που υπηρετεί αυτή". Λέει επίσης "η δημοκρατία είναι κατ'ουσίαν μέσο, ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διασφάλιση της εσωτερικής ειρήνης και της ατομικής ελευθερίας. Ούτε πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξε πολύ μεγαλύτερη πολιτισμική και πνευματική ελευθερία σε αυταρχικά καθεστώτα απ'ότι σε κάποιες δημοκρατίες". Στην αρχή δε του βιβλίο τόσο αυτός, όσο και ο Φρίντμαν που το προλογίζει, παραδέχονται ότι ο σοσιαλισμός έχει αλλάξει μορφή και έχει μετατραπεί από κεντρικά-σχεδιαστικός σε αναδιανεμητικό, ο οποίος όμως είναι το ίδιο επικίνδυνος. Η τυφλή και σε μεγάλο βαθμό αναιτιολόγητη προσκόλληση στη δημοκρατία από καπιταλιστές φιλοσόφους όπως ο Χάγιεκ έχει γίνει αντικείμενο διορθωτικής κριτικής από τον Hans Hermann Hoppe και τον Murray Rothbard και θεωρείται πλέον ως μια προσκόλληση ευκαιριακή και αρνητική συνάμα, ως έκφραση αντίθεσης προς την εξουσία και όχι ενεργητική υποστήριξη του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η δημοκρατία έχει αποδείχθεί ευκαιριακό πεδίο καταπίεσης και εκβαρβαρισμού των κοινωνιών και έχει στραγγαλίσει τον ανταγωνισμό και την οικονομική πρόοδο χιλιάδες φορές μετά την πολεμική επικράτηση της. Η δε συμβιωτική της σχέση με το καπιταλιστικό συστημα αποδείχτηκε προσωρινή και μη βιώσιμη.